Narząd wzroku jest delikatną strukturą złożoną z trzech warstw i wielu finezyjnych elementów zapewniających optymalną ostrość i jakość obrazu. Niestety, ze względu na swoją budowę i lokalizację jest podatny na niekorzystne działanie czynników zewnętrznych takich jak warunki atmosferyczne, promieniowanie UV, zbyt suche powietrze czy niebieskie światło emitowane przez urządzenia elektroniczne (telewizory, komputery, smartfony). Problemy ze wzrokiem mogą też być spowodowane przez choroby metaboliczne i układowe, zmiany hormonalne, a nawet – pośrednio – przez niewłaściwą dietę i brak snu. Sprawdź, jakie są najczęstsze problemy ze strony narządu wzroku i jak im przeciwdziałać.
Wady wzroku – częsty problem niezależnie od wieku
Jednym z najczęstszych problemów związanych ze wzrokiem są wady utrudniające poprawne widzenie. Należą do nich krótkowzroczność, astygmatyzm, dalekowzroczność i nadwzroczność pojawiająca się zwykle w podeszłym wieku [1]. Wady wzroku wymagają noszenia okularów lub szkieł kontaktowych. W niektórych przypadkach możliwa jest laserowa korekcja wzroku. Ten mało inwazyjny i bezbolesny zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym i polega na skorygowaniu kształtu rogówki. Prawidłowy kształt tej zewnętrznej warstwy gałki ocznej pozwala odpowiednio przekazywać promienie świetlne do kolejnych struktur oka, tak by obraz tworzący się na siatkówce był ostry i wyraźny. Przyczyną wad wzroku jest właśnie nieprawidłowy kształt rogówki, co powoduje zaburzenia wzroku i ostrości widzenia. Na przykład przy dalekowzroczności wpadające do oka światło skupia się poza siatkówką. Należy tu jednak podkreślić, że schorzenia takie jak stożek rogówki także powodują zaburzenia widzenia, jednak nie są zaliczane do wad wzroku i nie leczy się ich laserowo. Stożek rogówki, czyli scieńczenie i uwypuklenie tej warstwy oka, spowodowany jest nieprawidłowościami w budowie włókien kolagenowych, może też powstać przy noszeniu źle dopasowanych szkieł kontaktowych czy częstym pocieraniu oczu (np. z powodu swędzenia przy alergii). Przy stożku rogówki zwykle pojawia się krótkowzroczność i astygmatyzm. Astygmatyzm z kolei jest zaburzeniem symetrii obrotowej gałki ocznej, co sprawia, że obraz tworzący się na siatkówce jest mniej wyraźny. Wady wzroku można skorygować za pomocą okularów, pacjent może też zdecydować się na soczewki kontaktowe lub leczenie laserowe, które jest możliwe w znieczuleniu miejscowym.
Choroby oczu – przyczyny
Choroby oczu i wady wzroku to nie to samo, choć objawy mogą być podobne. Choroby oczu mogą być spowodowane przez infekcje wirusowe lub bakteryjne, urazy oraz choroby ogólnoustrojowe i metaboliczne, takie jak cukrzyca czy nowotwory. Mogą też być związane z procesem starzenia się organizmu.
Najczęściej występujące schorzenia narządu wzroku to zapalenie spojówek, zaćma, jaskra, retinopatia, odwarstwienie siatkówki, zwyrodnienie plamki żółtej i zespół suchego oka. Ich przyczyny są różne i w niektórych przypadkach niejednoznaczne. Jaskra spowodowana jest podwyższonym ciśnienie w gałce ocznej [2], co może mieć związek z nadciśnieniem tętniczym. Zaćma, czyli zmętnienie soczewki, może powstać w wyniku urazów lub infekcji, a także przy stosowaniu niektórych leków [3]. Przyczyną retinopatii, czyli poważnej choroby powodującej pogorszenie ostrości widzenia, gorsze widzenie po zmroku i pojawianie się w polu widzenia ciemnych plamek, jest nieleczona cukrzyca [4]. Do charakterystycznych objawów retinopatii należy czarna plamka w polu widzenia, co ma związek z wysiękiem w plamce żółtej oka. Przy retinopatii cukrzycowej pojawia się obrzęk plamki, krwawienie w obrębie siatkówki lub do ciała szklistego oraz jaskra. Może też dojść do odklejenia siatkówki oka. Odwarstwienie siatkówki to zwykle skutek urazu, ale może też pojawić się przy dużej krótkowzroczności [5]. Przyczyny zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to m.in. podeszły wiek, wysokie ciśnienie, cukrzyca, palenie tytoniu, w grę wchodzić mogą również czynniki genetyczne [6]. Wśród przyczyn zespołu suchego oka wymienia się m.in. przyjmowanie niektórych leków, niewłaściwą dietę i tryb życia, zmiany hormonalne, alergię czy długotrwałą pracę przy komputerze [7]. Każdy przypadek pogorszenia ostrości wzroku powinien być zdiagnozowany przez okulistę, a leczenie czasem musi uwzględniać nie tylko przyczyny okulistyczne. Także leczenie zapalenia spojówek, które wymaga podania kropli do oczu z antybiotykiem, powinno przebiegać pod kontrolą okulisty. Nieleczony problem ze wzrokiem będzie się pogarszać, a w wielu przypadkach grozić może nawet ślepota. Dlatego problemy z oczami wymagają szybkiego reagowania i leczenia. Dotyczy to zwłaszcza nagłego pogorszenia wzroku. Ważne są też badania kontrolne, które pozwalają wykryć problemy z widzeniem.
Jak radzić sobie z suchością oczu?
Zespół suchego oka to grupa schorzeń polegających na nieprawidłowościach w wydzielaniu i składzie filmu łzowego [7]. Do typowych objawów przy suchości oczu należą łzawienie, pieczenie i podrażnienie oczu oraz uczucie piasku pod powiekami [7]. Zespół suchego oka rozwija się powoli, ale nieleczony powoduje upośledzenie widzenia i uszkodzenia wzroku. Zwiększa ryzyko zapalenia spojówek i stanów zapalnych rogówki. Zalecanym sposobem leczenia objawów zespołu suchego oka jest stosowanie sztucznych łez, czyli nawilżających kropli do oczu z kwasem hialuronowym [8].
Bibliografia:
- Wady wzroku [mp. pacjent: online], https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku
- Maria Hanna Niżankowska, Jaskra, https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/jaskra/73325,jaskra, data dostępu 02.08.2023.
- Wojciech Omulecki, Zaćma, https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysoczewki/73341,zacma, data dostępu 02.08.2023.
- Retinopatia cukrzycowa. Stanowisko American Diabetes Association, Donald S. Fong, Lloyd Aiello, Thomas W. Gardner, George L. King, George Blankenship, Jerry D. Cavallerano, Fredrick L. Ferris III, Ronald Klein, Diabetes Care 2003, 26, supl. A, S99–S102.
- Marcin Stopa, Odwarstwienie siatkówki przedtarciowe, https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysiatkowki/73312,odwarstwienie-siatkowki-przedarciowe, data dostępu 02.08.2023.
- Anna Skłodowska, Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysiatkowki/128135,zwyrodnienie-plamki-zwiazane-z-wiekiem, data dostępu 02.08.2023.
- Poradnik Zespół Suchego Oka, https://www.wszo.pl/wp-content/uploads/2019/06/DrNowosielska_poradnik_Zespol_Suchego_Oka.pdf
- Grabska-Liberek I., et al., Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego dotyczące diagnostyki i leczenia Zespołu Suchego Oka, 2017, s. 1 – 15.
