Alergie pokarmowe to przypadłość, której częstość występowania ma tendencje wzrostowe, co ma związek zarówno ze zmianami zwyczajów żywieniowych, jak i z zanieczyszczeniem środowiska [1]. Alergia na składniki znajdujące się w produktach spożywczych zwykle kojarzy się z objawami ze strony układu pokarmowego, ale może powodować także m.in. atopowe zapalenie skóry czy problemy ze strony narządu wzroku. Podpowiadamy, jak łagodzić objawy alergii pokarmowej i zapobiegać chorobom alergicznym oczu.
Alergie – choroba cywilizacyjna
W przypadku alergii coraz częściej mówi się o problemie powodowanym zmianami w sposobie życia, odżywiania się i w środowisku. Alergia określana jest jako jedna z chorób cywilizacyjnych [2], plasując się w ich czołówce.
Alergia, czyli nadmierna reakcja układu odpornościowego na neutralne czynniki, może dawać różne objawy, ale zawsze ich podłożem jest stan zapalny. Może on rozwinąć się w wyniku wniknięcia alergenu do organizmu poprzez układ oddechowy i oczy, poprzez układ pokarmowy albo przez kontakt skóry z substancją uczulającą. W związku z tym rozróżnieniem mówimy o trzech rodzajach alergii, czyli alergiach wziewnych, pokarmowych lub kontaktowych [3]. Oprócz tego podziału wyróżnia się też alergie krzyżowe, gdy osoba, u której występuje alergia wziewna (np. na pyłki brzozy), jest jednocześnie uczulona na określone pokarmy (w tym przypadku – na jabłka).
Alergie wziewne mogą być sezonowe (na pyłki bylin i drzew) lub całoroczne (np. na sierść zwierząt lub roztocza kurzu domowego). Alergie kontaktowe często dotyczą związków chemicznych obecnych np. w kosmetykach oraz metali. Alergie pokarmowe pojawiają się, gdy jakiś składnik produktów żywnościowych zostaje błędnie rozpoznany przez układ odpornościowy jako alergen, co powoduje reakcję zapalną.
Najczęstsze objawy alergii i sposoby postępowania
Alergie wziewne zazwyczaj powodują objawy ze strony układu oddechowego (alergiczny nieżyt nosa, czyli wodnisty katar i kichanie, czasem astma) oraz ze strony narządu wzroku (swędzenie oczu, łzawienie, zaczerwienienie i obrzęk spojówek, ostre alergiczne zapalenie spojówek, które może przekształcić się w przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek, czasem zapalenie spojówek i rogówki). Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek może przekształcić się w atopowe zapalenie spojówek i rogówki, dlatego objawy te wymagają odpowiedniego leczenia – nie miną samoistnie.
Alergie kontaktowe najczęściej powodują objawy miejscowe w postaci kontaktowego zapalenia skóry. Pojawia się wówczas zaczerwienienie, swędzenie i charakterystyczna wysypka. Co ważne, wysypka może też pojawić się przy alergiach wziewnych i pokarmowych, a także przy tzw. fotoalergii, popularnie nazywanej uczuleniem na słońce.
Alergiom pokarmowym zwykle towarzyszą objawy ze strony układu pokarmowego spowodowane stanem zapalnym błon śluzowych.
W przypadku podejrzenia alergii wziewnej i kontaktowej wykonuje się testy alergiczne (testy skórne i z krwi). Alergie pokarmowe diagnozuje się na podstawie objawów i testów antygenowych. Każdy rodzaj alergii wymaga odpowiedniego leczenia. Najczęściej stosuje się leki przeciwhistaminowe. Możliwa jest również terapia antygenowa. W każdym przypadku w pierwszej kolejności zaleca się unikanie kontaktu z alergenem [2].
Czym jest alergia pokarmowa i co ją powoduje? Objawy i leczenie
Alergie i nietolerancje pokarmowe to nieprawidłowa reakcja organizmu na składniki produktów żywnościowych. Według szacunków problem ten pojawia się u około 1,8-7,5% dzieci oraz 1-2% dorosłych [1]. Alergia pokarmowa może rozwinąć się w każdym wieku, jednak najczęściej objawy pojawiają się już w dzieciństwie – bardzo często dotyczą niemowląt i małych dzieci. Brak jednoznacznej specyfikacji produktów, które mogą wywoływać reakcję alergiczną [1]. Mogą to być owoce (np. truskawki, pomidory, jabłka) lub białka zwierzęce – np. białka obecne w mleku czy jajach, mięso ryb, skorupiaki. Do jednych z częściej występujących alergii pokarmowych należy uczulenie na orzechy. Alergie pokarmowe mogą też wywoływać enzymy roślinne, takie jak papaina, bromelina, pektynaza, cellulaza i amylaza, stosowane w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym, a także enzymy drożdży piekarskich i pleśniaka Mucor racemosus używane w przemyśle piekarniczym, przetwórstwie owocowym i stosowane do produkcji serów [3]. Co ważne, alergia pokarmowa nie jest tym samym co nietolerancja pokarmowa [4]. Nietolerancja pokarmowa nie jest spowodowana reakcją układu odpornościowego. Jej przyczyną jest nieobecność w organizmie enzymu niezbędnego do trawienia danego składnika pokarmowego, na przykład białek mleka krowiego. W przypadku alergii pokarmowej wrodzona lub nabyta nadwrażliwość na dany składnik powoduje reakcję układu odpornościowego, wyrzut histaminy i rozwój stanu zapalnego – ma on na celu jak najszybsze zneutralizowanie „intruza” i pozbycie się go z organizmu. Objawy choroby alergicznej ze strony układu pokarmowego mają takie właśnie zadanie – usunięcie z organizmu alergenu.
Czy alergia pokarmowa może być przyczyną alergicznych chorób oczu?
Alergie pokarmowe mogą dawać różnego typu objawy, także skórne i ze strony narządu wzroku. Spowodowane jest to uogólnionym stanem zapalnym, który nie dotyczy jedynie układu pokarmowego. Alergiczne zapalenie spojówek często zdarza się właśnie przy nieleczonej alergii pokarmowej, nie tylko przy alergiach sezonowych (wiosenne zapalenie spojówek) [4].
Objawy alergicznego zapalenia spojówek to pieczenie oczu, świąd spojówek, zaczerwienienie oczu spowodowane przez rozszerzone i pękające naczynia spojówek oraz obrzęk powiek i spojówek. Symptomy te mogą utrzymywać się przez długi czas, także wówczas, gdy nie ma już bezpośredniego kontaktu z alergenem [5]. Nie wystarczy wówczas przepłukanie oczu roztworem soli fizjologicznej, co przynosi ulgę w przypadku alergii na pyłki drzew i bylin. Oczywiście zarówno okłady z chłodnego roztworu soli fizjologicznej, jak i nawilżające krople do oczu są przydatne, gdy występują objawy alergii, niemniej jednak nie rozwiążą one przyczyn problemu, a jedynie złagodzą objawy ze strony oczu. W leczeniu alergii pokarmowej konieczne są leki antyhistaminowe oraz unikanie kontaktu z alergenem [2], czyli niespożywanie pokarmu powodującego reakcję uczuleniową. To niezwykle istotne, ponieważ objawy występują zwykle z coraz większą siłą, w skrajnych przypadkach powodując wstrząs anafilaktyczny, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Rodzaje chorób alergicznych oczu na tle alergii pokarmowej i jak im zaradzić
Alergiczne schorzenia oczu związane z uczuleniem na pokarmy mogą być pozornie błahe (świąd oczu, zaczerwienienie i łzawienie oczu, opuchnięte powieki) i poważne (zapalenie spojówek i rogówki, olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek). Nawet błahych symptomów nie wolno jednak lekceważyć. Nadmierne łzawienie może prowadzić – paradoksalnie – do przesuszenia powierzchni oka i rozwoju zespołu suchego oka, schorzenia, które nieleczone może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Zapalenie spojówek może prowadzić do powikłań w postaci zakażeń bakteryjnych, czemu sprzyja odruchowe pocieranie oczu. Leczenie alergicznego zapalenia spojówek wymaga wówczas stosowania kropli do oczu z antybiotykiem.
Przy objawach alergii w obrębie oczu warto zastosować nawilżające krople do oczu z ektoiną i kwasem hialuronowym. Jest to naturalna substancja, która wzmacnia barierę ochronną oka, tworząc na jego powierzchni tarczę utrudniającą przenikanie alergenów. W połączeniu z kwasem hialuronowym łagodzi stan zapalny. Kwas hialuronowy wspiera prawidłowe nawilżenie oczu.
