Budowa i funkcje oka ludzkiego to niezmiernie ciekawy temat, który warto znać choćby pobieżnie. Z tego artykułu dowiesz się najważniejszych kwestii związanych z budową narządu wzroku człowieka, a w szczególności tego, jak zbudowana jest i jaką funkcję pełni siatkówka, jakie są najczęstsze choroby ją dotykające oraz jak im przeciwdziałać.
Budowa oka ludzkiego – najważniejsze informacje
Ludzkie oko to niezmiernie czuły aparat umożliwiający odbierania impulsów z otaczającego nas świata. Widzenie jest możliwe jednak dopiero po przekształceniu tych impulsów w korze mózgowej w obrazy. W procesie tym niezmiernie ważna jest też interpretacja informacji pochodzących z receptorów wzrokowych przez mózg – dlatego czasami mówi się, że poszczególne osoby widzą świat w różniący się sposób.
Narząd wzroku to para oczu o wielowarstwowej strukturze [1]. Ochronę zapewniają im powieki, rzęsy, gruczoły łzowe i spojówki, czyli cienka i przezroczysta błona śluzowa wyścielająca zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej i tylną powierzchnię powiek. Gruczoły łzowe produkują tak zwany film łzowy, który nawilża, oczyszcza, odżywia i dotlenia struktury oka, w tym jego powierzchnię oraz rogówkę.
Gałka oczna ma kształt kuli o średnicy około 24 mm i tworzą je trzy błony ułożone warstwowo. Od zewnątrz otacza ją twardówka, która w tylnej części oka jest gruba i nieprzezroczysta, a w przedniej cienka i przepuszczająca promienie świetlne – ta część twardówki nazywana jest rogówką. Kolejna błona to naczyniówka, w której znajdują się tęczówka (jej kolor zależy od ilości barwnika o nazwie melanina) i źrenica, a za nią soczewka położona między tęczówką a ciałem szklistym.
Soczewka pozwala na uzyskanie właściwej ostrości obrazu – staje się bardziej lub mniej wypukła zależnie od odległości, z jakiej patrzymy. Zjawisko to nosi nazwę akomodacji. Mięśnie tęczówki regulują ilość światła wpadającego do oka: pozwalają zwężać i rozszerzać otwór nazywany źrenicą w zależności od tego, ile pada na nią światła. Trzecia błona, usytuowana wewnątrz gałki ocznej, to siatkówka.
Budowa i funkcje siatkówki
Siatkówka oka zawiera dwie warstwy komórek fotoreceptorowych (wrażliwych na światło) – pręciki i czopki, stanowiące zewnętrzne warstwy siatkówki. Pręciki reagują na natężenie światła, a czopki na długość fal świetlnych, czyli warunkują widzenie barw. To dzięki czopkom, których jest w tylnej części siatkówki 6 milionów, i 120 milionom pręcików zlokalizowanych w zewnętrznej części siatkówki możemy odbierać impulsy elektryczne stanowiące bodźce wzrokowe.
W centralnej części siatkówki znajduje się plamka żółta, która stanowi największe zagęszczenie czopków – to ona odpowiada w główniej mierze za ostrość widzenia. Plamka ślepa to natomiast miejsce na siatkówce, gdzie nie ma pręcików ani czopków, lecz włókna nerwowe, czyli nerw wzrokowy, który przekazuje bodźce świetlne do mózgu.
Jakie funkcje pełni soczewka oka w prawidłowym widzeniu?
Jest oczywiste, że budowa siatkówki warunkuje widzenie – bez niej, podobnie jak i pozostałych struktur oka, nie byłoby ono możliwe. Światło pada na rogówkę i przechodzi przez źrenicę, a następnie przenika soczewkę i ciałko szkliste. Do siatkówki dociera załamane, co pozwala utworzyć na niej ostry obraz.
Czopki i pręciki pod wpływem światła wytwarzają impulsy nerwowe (są odpowiedzialne za zmianę światła w impulsy), które docierają za pośrednictwem nerwu wzrokowego do komórek nerwowych w mózgu, a konkretnie do kory mózgowej, gdzie są przekształcane na doznania zmysłowe nazywane przez nas widzeniem barw i przedmiotów. Siatkówka stanowi zatem niezwykle ważny element układu optycznego, który odpowiada za widzenie, czyli dostarczanie informacji o otoczeniu.
Najczęstsze choroby siatkówki – jak im przeciwdziałać?
Najczęstsze problemy ze strony siatkówki to choroby plamki żółtej, na przykład występujące u osób w podeszłym wieku zwyrodnienie plamki (AMD). W związku ze zwiększającą się liczbą osób chorujących na cukrzycę częstym schorzeniem jest również retinopatia cukrzycowa i cukrzycowy obrzęk plamki żółtej oka [2]. Konsekwencją nieleczonej lub niewłaściwie leczonej cukrzycy mogą być też zmiany zwyrodnieniowe siatkówki.
Inne schorzenia powodujące nagłe pogorszenie wzroku to odwarstwienie siatkówki, niedrożność naczyń żylnych siatkówki i błona przedplamkowa. Jedną z metod profilaktyki jest dbanie o szeroko pojmowaną higienę narządu wzroku. Należy do niej zarówno ochrona oczu przed niekorzystnymi czynnikami i nadmiernym zmęczeniem, jak i zdrowa dieta, dostarczająca wszystkich potrzebnych dla dobrej kondycji oczu składników [3].
Aby dodatkowo zadbać o oczy, można sięgnąć po suplement diety o starannie dobranym składzie, taki jak Ocuvite Complete. Szczególną cechą produktu jest wysoka zawartość kwasu DHA (tłuszcz z rodziny omega-3), którego spożycie w ilości 250 mg dziennie przyczynia się do utrzymania prawidłowego widzenia.
Osobom noszącym soczewki kontaktowe, pracującym przy komputerze lub z innych powodów narażonych na suchość oczu zaleca się również stosowanie nawilżających kropli do oczu, rekomendowanych w leczeniu zespołu suchego oka [4].
Bibliografia:
- Lens, S.C. Nemeth, J. K. Bedford, Anatomia i fizjologia narządu wzroku. Misiuk-Hojło M. (red.), Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2010.
- Retinopatia cukrzycowa. Stanowisko American Diabetes Association, Donald S. Fong, Lloyd Aiello, Thomas W. Gardner, George L. King, George Blankenship, Jerry D. Cavallerano, Fredrick L. Ferris III, Ronald Klein, Diabetes Care 2003, 26, supl. A, S99–S102.
- Józef Kotwas, Składniki pokarmowe wpływające na stan narządu wzroku, Opta Therapy, ol. 4/Nr 2(14)/2017 (s. 117-120).
- Grabska-Liberek, et al., Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego dotyczące diagnostyki i leczenie Zespołu Suchego Oka, 2017, s. 1 – 15.
* Materiał powstał we współpracy reklamowej z Bausch + Lomb.
